Yochanan Afek

   Yochanan Afek 48, geboren in Tel Aviv, sinds ongeveer een jaar woonachtig in Amsterdam, is niet alleen in de studiewereld een bekende naam. Hij is internationaal meester in het componeren van studies, maar is daarnaast ook "gewoon" IM in het bordschaak. Bovendien is hij in beide disciplines internationaal arbiter bij de wereldschaakbond FIDE. Vaak was hij begeleider van Israelische delegaties, maar hij heeft ook aan talloze toernooien in vele landen deelgenomen. Daarnaast schrijft hij nog artikelen voor verschillende schaaktijdschriften. Zijn grote liefde is echter het componeren van studies. "Ik voel me veel meer componist dan bordschaker", zo vertelt hij in de perskamer van het "Corus" toernooi, waar uw verslaggever uitgebreid met hem praat. Yochanan is graag bereid een aantal eigen studies te laten zien, heel interessant zijn echter ook zijn studies die nog niet in de vaktijdschriften zijn verschenen, maar die hij exclusief aan mij heeft laten zien.

De eerste stappen

   "Ik heb het schaakspel pas op mijn 14e geleerd", vertelt Afek, "en al vrij snel ben ik begonnen met het componeren van studies. Toen ik 15 was heb ik mijn eerste studie gemaakt". Zijn leraar was Moshe Czerniak, die van 1935 tot 1974 deelnam aan olympiades en een paar keer kampioen van Israel is geweest. Afek werkt nog aan een boek over hem. "Czerniak gaf les op de jeugdclub in Tel Aviv en ik raakte al snel onder de indruk van de studies die hij gebruikte tijdens zijn lessen. In die groep zaten trouwens nog een aantal andere jonge spelers die later vrij bekende componisten zijn geworden, Hafni en Comay bijvoorbeeld. Zij zijn niet alleen in Israel bekend, maar ook daarbuiten. Hafni heeft een aantal boeken geschreven, "Surprising Chess" is bijvoorbeeld vrij bekend. Later werd voor mij Aloni belangrijk, ik beschouw hem als mijn mentor op het gebied van eindspelstudies."

   "Ik denk dat het belangrijk is al op jonge leeftijd met het componeren van studies te beginnen. Het is een hobby voor het leven en ik denk dat het moeilijk is daar op latere leeftijd nog aan te beginnen." Daniel Stellwagen, (die in het Corus toernooi als jongste Nederlander aller tijden een IM resultaat haalde EvR) is pas 13 en hij houdt erg veel van eindspelstudies. Ik laat hem regelmatig mijn studies zien. Hij is een prima oplosser van studies en heeft zelfs al een paar studies gecomponeerd."

Prijzen winnen

   Afek merkte dat het componeren van eindspelstudies hem veel voldoening gaf en begon al snel aan wedstrijden mee te doen."Ik ben begonnen met het componeren van miniaturen. Ik vroeg Aloni altijd naar zijn mening als ik weer een studie had gemaakt en als hij ze goed vond, stuurde hij die naar Israelische toernooien. Later heb ik dat zelf gedaan en ik heb ook studies naar buitenlandse toernooien gestuurd. Al vrij snel behaalde ik prijzen voor mijn studies en dat is natuurlijk een prima motivatie geweest om door te gaan met componeren. In 1968 behaalde ik mijn eerste prijs, toen was ik 20. Degenen die op zoek gaan naar vroege studies in de Endgame study database zullen onder de naam Afek studies vanaf 1967 vinden. Afek veranderde zijn naam in 1967. "Onder de naam Kopelovich kun je mijn oudere studies vinden. Ik had de Oost-Europese naam van mijn Roemeense vader en mijn Poolse moeder, maar in Israel is het handig een kortere naam te hebben. Afek is een Hebreeuwse naam, maar het heeft geen bijzondere betekenis."

IM titels

   Naast zijn drukke aktiviteiten als speler, trainer en publicist componeert Afek ongeveer 15 studies per jaar. "Ik werk over het algemeen aan hoogstens 2 studies tegelijk. Soms laat ik een studie een tijdje liggen, daar kan ook wel eens jaren overheen gaan. En dan komt opeens een ingeving die de studie "af " maakt. In de jaren 1984 tot 1994 heb ik nauwelijks gecomponeerd, zoals ook in de database na te gaan is. In die tijd heb ik mijn IM titel gehaald als speler aan het bord en als IM in het componeren van studies. Ik heb erg veel partijen gespeeld in die tijd en heb daardoor een wat bizar record op mijn naam staan : ik heb veruit de meeste partijen gespeeld in Israel, of beter gezegd, ik ben de meest aktieve Israelische speler ooit. Of de kwaliteit van die partijen altijd zo goed is geweest wil ik liever niet beoordelen, maar de kwantiteit is wat dat betreft maatgevend". Afek heeft ruim 2200 geregistreerde partijen achter zijn naam staan !

   "Het is veel moeilijker de IM titel bij de componisten te halen, want je moet heel wat publiceren in de FIDE albums. Vandaar dat ik de componisten titel veel hoger aansla dan de "normale " IM titel. Dat is tegenwoordig niets bijzonders meer. Het is handig een titel te hebben, want dan krijg je vaak betere condities bij toernooien."

Studies en problemen

   Yochanan Afek componeert niet alleen studies, maar hij heeft ook een vrij groot aantal problemen gecomponeerd. "Ik heb ongeveer 120 studies gemaakt, ik weet het niet precies, dat moet je maar eens aan Harold vragen, en ik heb ook een stuk of 80 á 90 problemen gecomponeerd. Het componeren van een probleem is een heel andere discipline dan het componeren van een studie. Bij problemen heb je vaak vaste schema´s bij het componeren en bepaalde methodes om problemen op te lossen. Ik vind het erg leuk problemen te componeren en ik heb ook op dat gebied een aantal prijzen gewonnen. Echter, het leven is maar kort en dan moet je doen wat je het leukste vind en voor mij is dat het componeren van studies. Het staat natuurlijk veel dichter bij het praktische spel dan problemen.

Het nut van studies

   Afek gebruikt regelmatig eindspelstudies tijdens zijn lessen. "Het is erg goed om het analytisch vermogen te trainen. Het belangrijkste is echter dat het ontzettend leuk is studies op te lossen, en plezier in het spel zorgt ervoor dat je beter wordt. In de Russische schaakschool werd veel aandacht aan eindspelstudies besteed. De bekende Russische trainer Dvoretzky gebruikt een heel interessante methode tijdens zijn lessen: hij geeft aan zijn studenten een diagram met een studie. Ze hebben dan een minuut of 20 de tijd om de studie te bestuderen en dan gaat Dvoretzky in een simultaan testen of ze de studie ook daadwerkelijk hebben begrepen. Natuurlijk speelt hij dan de moeilijkste varianten, maar dat is juist om te zien of alle geheimen van een studie duidelijk zijn geworden.

Topgrootmeesters en studies

   In Wijk aan Zee, tijdens het Corus toernooi, was het na bijna elke ronde raak: Alexey Shirov en Yochanan Afek "aan de studie". Afek liet aan Shirov zijn werk zien en Shirov probeerde de studie op te lossen of te kraken. Uw verslaggever had het geluk een aantal keren bij die sessies aanwezig te zijn. Afek zette een postitie op, Shirov keek er even naar en zijn blik dwaalde dan meestal af naar een punt op het plafond. Zonder verder naar het bord en de stukken te kijken ratelde Shirov dan een paar minuten later de varianten op. In de Russiche school is het gebruikelijk studies op te lossen zonder op het bord de stukken te bewegen.

   "Shirov is een fantastische oplosser", vertelt Afek. "Ik ken hem al sind 1991, maar hij heeft me hier in Wijk een aantal jaren geleden aangesproken. Hij had een studie van me gezien in een boek en wilde graag wat meer studies van me zien. Sindsdien ontmoeten we elkaar vaak na een ronde, als we allebei tijd hebben, en soms duren die sessies een uur of 2. Shirov speelt erg goed in het eindspel, omdat hij zoveel studies kent. Hij vaak op zoek naar een paradoxale oplossing in een moeilijk eindspel. De meeste schakers houden van eindspelstudies, ook veel topgrootmeesters kunnen een fraaie studie wel waarderen. Ik heb een jaartje in de Kasparov Academy in Tel Aviv gewerkt, vandaar dat ik ook Kasparov ken.Wij zij eens met een aantal personen gaan eten in Tel Aviv en ik heb hem toen een boek gegeven over Israelische studiecomponisten. ( Endgame Virtuosity, uitgeverij F. Chlubna Wenen) De hele avond had je van Kasparov verder geen last, hij bleef maar bladeren in het boek. Hij heeft er de grootste lol in studies op te lossen en zo mogelijk te kraken. Hij vertelde dat hij ook regelmatig voor het slapen gaan even samen met "Fritz" studies doorneemt. In Nederland is Timman natuurlijk een bekend componist, maar wat niet zo bekend is : ook Judit Polgar heeft al fantastische studies gemaakt, ik heb er een aantal gezien een paar jaar geleden hier in Wijk. Volgens mij is er nog geen studie van haar gepubliceerd (We kijken even in de database, waar enkel een studie van zus Zsuszsa in staat. "Niks bijzonders", mompelt Afek) "Tijdens die sessies in Wijk een aantal jaren geleden liet ook Salov een aantal zelfgemaakte studies zien. Verder heb je nog Nunn, Speelman en natuurlijk Benko, hij is naar mijn smaak erg goed. In het verleden hebben Botwinnik en Keres studies gecomponeerd en niet te vergeten Réti, hij is één van de beste componisten aller tijden.

Thema´s

   De veelzijdigheid van Afek komt ook tot uitdrukking in zijn studies. "De inspiratie komt zelden van partijen, soms is er echter wel een bepaalde stelling bij die kan worden omgebouwd tot studie. De meeste inspiratie komt bij mij het bestuderen van andere studies. Natuurlijk kopieer ik geen studies, maar soms neem ik bepaalde ideeen mee naar mijn eigen studies. Kasparian is de beste componist aller tijden, hoewel hij niet mijn favoriet is. In mijn jonge jaren hield ik erg van de studies van Liburkin. De beste ideeen krijg ik echter uit de analyse van mijn eigen studies: een idee in de analyse tijdens het componeren kan ik vaak gebruiken voor een nieuwe studie. Ik werk nog steeds gewoon met bord en stukken,en heb op het moment zelfs geen computer.

   "Vroeger heb ik veel studies gemaakt met het thema minorpromotie. Dat is trouwens nog steeds een hoofdthema in mijn studies. Maar ik heb geen bepaalde stijl, ik probeer de pointe op de best mogelijke manier te laten zien. Soms heb je daar een lange inleiding voor nodig, maar het is niet zo dat ik per se een lange inleiding moet maken: het moet bij de studie passen. Als een bepaald thema het beste tot zijn recht komt in een miniatuur, dan componeer ik een miniatuur. Het is erg belangrijk zo economisch mogelijk bezig te zijn, het pure in een studie is van eminent belang. Ik beschouw het componeren als een kunstvorm, net als bijvoorbeeld muziek.

   Soms put ik echter ook inspiratie uit totaal andere omstandigheden. In 1991, tijdens de Golfoorlog, woonde ik in een voorstad van Tel Aviv. De raketten vlogen me letterlijk om de oren, want Saddam richtte weliswaar zijn raketten op Tel Aviv, miste echter nog al eens en die gemiste projectielen landden dan in mijn voortuin. Enfin, ik kon dus mijn huis niet verlaten en wat doe je dan om de tijd te verdrijven: studies componeren. (studie nummer 53241) Dit is een studie die ik in die tijd heb gemaakt, bepaalde zetten zijn echt "explosief", zoals c4 en Lg8."

"Our little piece of heaven"

   "Als ik eens een slechte partij heb gespeeld, vind ik dat niet meer zo belangrijk. Een mooie eindspelstudie, dat is iets waar ik altijd weer van kan genieten. Met een aantal vrienden hebben we daar een mooie uitdrukking voor : Our little piece of heaven".

Afek´s visitekaartje is 35340, de bekendste studie:

Y.Afek, 2 Preis, Tidskrift för Schack, 1972

Een paar fraaie studies van Yochanan Afek

terug naar Coko