Match in Maastricht:Van Wely en Rebel in evenwichtEric van Reem, april 2002 |
Geen Brains in Bahrain maar wel een match in Maastricht. Nederlands kampioen Loek van Wely trad eind februari aan tegen Rebel Century 4.0, de laatste versie van het programma van Ed Schröder uit Deventer. Coko was er natuurlijk bij , zag vier boeiende partijen en sprak met de spelers en organisatoren.
Dicht bij de speelzaal: de brouwerij van Ridder bier
Na 1946 (MSV Toernooi, Euwe won) is er op schaakgebied niet veel meer gebeurd in de oudste stad van Nederland. Om Maastricht op de schaakkaart te zetten werd in maart 2000 de Stichting Chess Events Maastricht opgericht door Maarten van Gils, Jan van Reek en Daan Brorens. De doelstelling van de stichting is om schaakevenementen te organiseren van meer dan plaatselijke betekenis, liefst met internationale uitstraling en van een zo hoog mogelijk niveau. Dat resulteerde in het jaar 2001 in een match van zes partijen tussen de GM John van der Wiel en het computerschaakprogramma Rebel Century 3.0 van de in Deventer woonachtige programmeur Ed Schröder. Van der Wiel maakte naam met zijn succesvolle theorie over de manier waarop mensen tegen computer-programma´s moeten schaken. De drakendoder verloor echter twee partijen van Rebel, zijn eerste verliespartijen tegen een computer. Rebel won de match met 3,5-2,5.
Dat van der Wiel zich nog steeds flink over die nederlaag ergert, bevestigde Rebels tegenstander van dit jaar, Nederlands kampioen Loek van Wely. "Ja, ik heb John voor de match nog even gebeld en hij vertelde me meteen dat hij vorig jaar had moeten winnen. Hij heeft me weinig tips kunnen geven, maar was ervan overtuigd dat ik de match wel zou kunnen winnen." Maar zo gemakkelijk zou dat niet worden: Rebel Century is het afgelopen jaar flink verbeterd, de nieuwe versie van het programma won afgelopen oktober samen met Chess Tiger het Open Nederlands Kampioenschap in Leiden. In de laatste Zweedse ratinglijst van februari komt Century 4 binnen op de zesde plaats met een computerrating van 2675, dat zijn rond de 85 punten meer dan de vorige versie (Shredder6 voert die lijst aan met een rating van 2715) Niet alleen het programma zelf is een stuk sterker geworden, ook de hardware was weer sneller dan vorig jaar: Rebel draaide op een PC van sponsor Paradigit Computers met een Athlon XP1900+CPU (1600Mhz) en 512 MB RAM. Rebel auteur Schröder durfde niet te voorspellen wat de uitslag zou worden. Voor van Wely leek het erop dat deze match op een slecht moment kwam: tegen een computer is een moment van onoplettendheid meestal fataal en gezien de matige vorm waarin de Nederlands kampioen in Wijk aan Zee en Moskau verkeerde, leek een overwinning voor Rebel Century niets in de weg te staan.
Loek van Wely denkt na over een succesvolle anti-computer strategie
De Tilburger had zich een weekje met het programma beziggehouden om de sterke en zwakke punten van het programma te ontdekken. Van Wely: "Tussen Moskau en Maastricht had ik een week de tijd. Ik ben niet zo als Kramnik die maanden van tevoren die engine wil hebben en zoveel tijd nodig heeft. Ik heb vooral een algemene anti-computerstrategie ontwikkeld." Ik heb ongeveer 100 openingen geprobeerd en soms een aantal zetten doorgespeeld. Dat was het wel zo´n beetje en dat was ook genoeg."
In Maastricht werd weer eens duidelijk dat schaken een internetsport is geworden. In het "Centre Ceramique" waren nauwelijks bezoekers aanwezig, maar de live-uitzending op het internet op de fraaie website www.chessevents.nl trok in de matchweek van 19 tot 22 februari rond de 10.000 bezoekers vanuit de hele wereld, die de live-analyses van Jan van Reek zeer waardeerden. Op het ICC werden de partijen dagelijks door rond 300 schaakliefhebbers gevolgd. En de kijkers kregen waar voor hun geld: alle partijen eindigden in een beslissing, opvallend daarbij was dat alle partijen met wit werden gewonnen. De eerste partij was meteen de langste van de match.
Post Mortem
Jan van Reek: "Het was onverstandig dat je in een praktisch gelijk eindspel door bent blijven spelen tegen de computer, die in dat soort stellingen bijna geen fouten meer maakt.
Loek van Wely: Nou, dat is moeilijk te zeggen. Ik heb gedacht dat mijn vrijpionnen zo sterk zouden worden, dat ik met ondersteuning van mijn lopers de partij nog zou gaan winnen. Ik had helaas niet meer zoveel tijd en het is moeilijk om zo lang nauwkeurig te blijven spelen. Ik dacht zelfs dat ik nog remisekansen had toen ik de loper verloor.
Ed Schröder: Heeft Rebel in deze partij nog onverwachte zetten gedaan, zetten die je verbaasd hebben?
Van Wely: Ik vond het opvallend dat Rebel dat eindspel van dame tegen twee lopers inging.
Schröder: Dat ligt aan de overwaardering van de dame. Hij realiseert zich niet hoe sterk de lopers in dit specifieke eindspel zijn.
Loek van Wely moest dus al op de tweede dag proberen terug te slaan en liet een perfect staaltje anti-computerschaak zien.
|
Van Wely(GM) - RebelCentury(C) [A45]
|
Post Mortem
Van Reem: Was je na de nederlaag in de eerste partij extra geladen voor deze partij?
Van Wely: Nee. Ik was gewoon benieuwd of ik mijn stelling kon krijgen. Als ik mijn anti-computerspel kan spelen heb ik een makkelijke middag.
Van Reem: Dus dit was een makkelijke partij voor je.
Van Wely: Ja, dat was een rustig dagje.
Van Reem: Je noemde Lg3 een casinozet, die je nooit tegen een mens zou spelen?
Van Wely: Ja, dat was een lokkertje, een fantastische zet. Kijk, het mooie van die zet is dat ik niet kan verliezen als hij niet slaat, en als hij wel slaat...dat hebben we gezien. Het was een zeer weloverwogen keuze. Tegen een mens zou ik die zet inderdaad niet gespeeld hebben.
Schröder: Heel typisch in de verliespartijen van Rebel dat het programma pas op het allerlaatste moment de cruciale zet wisselde. In plaats van Pxe5 kwam dus Pxg3. Maar na Pxg3 en dan meteen Pxe5 is er weinig aan de hand voor zwart.
Ed Schröder won twee keer met wit, hier zien we de opening van de derde partij
Zoals van Wely reeds vertelde was dit een gemakkelijke dag voor wit. Het grote voordeel was in elk geval dat we deze keer op tijd konden gaan eten. De volgende dag tijdens het interview vertelde Ed Schröder dat hij niet blij was met het spel van zijn programma in de tweede partij en erg tegen de derde partij opzag. Met knikkende knieën vertrok Ed richting Centre Ceramique voor de derde krachtmeting. Rebel speelde echter een fantastische partij, volgens commentator Jan van Reek de beste partij van een computerprogramma ooit tegen een mens gespeeld.
|
RebelCentury(C) - van Wely(GM) [C04]
|
Post Mortem
van Wely: Nou, ik moet zeggen dat de computer een hoop hele goede zetten achter elkaar deed. Na een zet of tien dacht ik dat het wel goed zat met mijn structuur, maar hij ging heel snel Tfc1 en pats, c4 spelen. Dat was al een tegenvaller. Daarna speelde hij zijn paarden op en de dame kwam op g4 terecht, dat was nog een tegenvaller. Op een gegeven moment kwam de aanval in de horizon terecht en dat moet ik zien te vermijden.
Schröder: En wat dacht je van zetten als Ta3 en Th3!
Van Reem: Je was dus wel onder de indruk van het spel van Rebel in deze partij?
Van Wely: Jazeker. Ik denk dat er in de computerschaakwereld met afgunst naar deze partij gekeken zal worden.
Van Reek: Het is de eerste echte klassieke winstpartij van een computer tegen een topgrootmeester.
Schröder: Het is de omgekeerde wereld. Altijd valt de mens op de koningsvleugel aan en maakt de aanval ook vaak af. Soms zetten de computers ook wel een koningsaanval in, maar die loopt dan vaak dood.
Na de tweede partij analyseert Ed enkele varianten
Commentaar op het ICC: "Van Wely speelde als een idioot in deze partij". Na deze prachtige overwinning was het duidelijk dat Rebel opnieuw geen match tegen een mens zou gaan verliezen. Na zeges tegen Joesoepov in 1997, Anand in 1998 en van der Wiel in 2001 volgde dus minstens een gelijkspel in 2002 tegen van Wely. Maar in de laatste partij had Loek wit en dat bleek in deze match een machtig wapen.
|
Van Wely(GM) - RebelCentury(C) [A36]
|
Post Mortem
Van Reem: Is het een groot voordeel met wit te spelen? In deze match leek het er wel op!
Van Wely: Het centrum is heel belangrijk. Degene die als eerste een zet in het centrum doet, kan de structuur bepalen. Met wit kun je wat dominanter ageren. Je kunt met zwart wel proberen de computer te lokken.
Van Reem: Je hebt weer een rustige stelling in de laatste partij gekregen.
Van Wely: Het was wel grappig dat ik in Wijk aan Zee na de partij tegen Lautier die snel remise liep, deze opening met Seirawan heb bekeken en uitvoerig heb geanalyseerd. Ik was wel erg blij dat Rebel d6 speelde in de laatste partij, want na e6 en d5 krijg je een heel andere spanning in het centrum die ik niet zo plezierig zou hebben gevonden.
Van Reek: Volgens mij was 9...Pe5 de eerste zet uit het boek. Rebel wilde spanning op het bord, maar door een rustige zet van Loek werd die spanning snel weer opgelost.
Schröder: Ook in deze partij wisselde Rebel op het laatste moment van mening en speelde 41..Th2. Hij had 41...Kg8 moeten spelen.
Van Wely: Maar dat heb ik allemaal uit zitten rekenen. Die stelling had ik ook wel kunnen winnen. Daarom heb ik zo lang nagedacht. In het eindspel had Rebel overigens wel wat linke zetten kunnen doen. Ik denk niet dat het nemen van de pion op h3 zo goed was.
Van Reem: Denk je dat Kramnik wat heeft kunnen leren uit deze partijen?
Van Wely: Als die match tegen Fritz doorgaat, wat ik overigens niet geloof, denk ik wel dat Kramnik profijt uit deze match kan trekken.
Schröder: Hij heeft al zoveel profijt, dat is nauwelijks te toppen. Kramnik is in staat zomaar een partij te kopieren. Dat is echt niet leuk.
Van Reem: Denk je dat zulke matches in de komende jaren nog interessant blijven?
Van Wely: Nou, ik denk dat de programma´s wel een structureel probleem hebben dat niet zo snel opgelost kan worden. Een sterke speler die goed anti-computerschaak kan spelen houdt het nog wel een paar jaren vol.
Schröder: Dus het is wel een voorwaarde dat de mens anti-computerschaak speelt?
Van Wely: Jazeker. Ik vind het echter ook interessant om een computer te laten offeren op basis van hun openingsboek. Daarna moeten ze in stijl verder spelen en dat lukt vaak niet. Er zijn varianten in het Siciliaans die bv. Shirov speelt waarin een stuk geofferd wordt en dan weet de computer het vaak niet meer verder. Dat is ook een aardige kans om te winnen tegen een computer.
Van Reem: Shirov hakte Fritz er in de Chess Classic in 2000 met een paar stukoffers af.
Schröder: Ja, en Bronstein liet in de Aegon toernooien ook altijd mooie aanvalspartijen zien. Hup, Pxf7 en daar zat je dan als programmeur. Ik heb vorig jaar van der Wiel zien spelen en nu van Wely. Als ze geen anti-computerschaak spelen reden ze het niet meer, denk ik. Als ze hun eigen spel spelen krijgen ze het heel moeilijk.
Overigens werd pas laat in het jaar 2001 bekend dat deze match in Maastricht gespeeld zou worden. In juli 2001 overleed Maarten van Gils, één van de oprichters van de stichting. Na het overlijden is besloten door te gaan met de stichting, met Jos Uiterwijk als nieuwe voorzitter.
Van Reek: Er waren op het internet ongeveer drie keer zoveel belangstellenden als vorig jaar. Het is belangrijk korte varianten te geven bij de zetten die natuurlijk ook moeten kloppen. Als je gaar blunderen in de analyses is iedereen snel verdwenen.
Geurt Gijssen (arbiter): Je vindt het voor herhaling vatbaar?
Van Reek: Ik hoop dat het een jaarlijks evenement wordt. Financieel en organisatorisch liep het dit jaar al veel beter.
Gijssen: Wil je dezelfde formule blijven hanteren?
Van Reek: Het is vanuit het oogpunt van artificiële intelligentie interessant als je een intelligent programma tegen een intelligente speler laat spelen. Rebel is een zeer geschikte tegenstander. Persoonlijk ben ik zeer gecharmeerd van het programma Hiarcs en dat programma zou ik graag eens in een match willen zien.
Kijk voor uitvoerige analyses van Jan van Reek op de website van de stichting: www.chessevents.nl. Daar vindt u tevens een groot aantal foto´s die Coko tijdens de match heeft gemaakt. Ook op www.rebel.nl vindt u achtergrondinformatie. Ed Schröder heeft daar zelf de ondertussen klassieke derde matchpartij geanalyseerd.