Startseite Rochade Kuppenheim

Match in Maastricht:

Van Wely en Rebel in evenwicht

Eric van Reem, april 2002

meer schaakartikelen van Eric van Reem

 

   Geen Brains in Bahrain maar wel een match in Maastricht. Nederlands kampioen Loek van Wely trad eind februari aan tegen Rebel Century 4.0, de laatste versie van het programma van Ed Schröder uit Deventer. Coko was er natuurlijk bij , zag vier boeiende partijen en sprak met de spelers en organisatoren.

 

Stichting Chess Events Maastricht

 

Maastricht

Dicht bij de speelzaal: de brouwerij van Ridder bier

 

   Na 1946 (MSV Toernooi, Euwe won) is er op schaakgebied niet veel meer gebeurd in de oudste stad van Nederland. Om Maastricht op de schaakkaart te zetten werd in maart 2000 de Stichting Chess Events Maastricht opgericht door Maarten van Gils, Jan van Reek en Daan Brorens. De doelstelling van de stichting is om schaakevenementen te organiseren van meer dan plaatselijke betekenis, liefst met internationale uitstraling en van een zo hoog mogelijk niveau. Dat resulteerde in het jaar 2001 in een match van zes partijen tussen de GM John van der Wiel en het computerschaakprogramma Rebel Century 3.0 van de in Deventer woonachtige programmeur Ed Schröder. Van der Wiel maakte naam met zijn succesvolle theorie over de manier waarop mensen tegen computer-programma´s moeten schaken. De drakendoder verloor echter twee partijen van Rebel, zijn eerste verliespartijen tegen een computer. Rebel won de match met 3,5-2,5.

   Dat van der Wiel zich nog steeds flink over die nederlaag ergert, bevestigde Rebels tegenstander van dit jaar, Nederlands kampioen Loek van Wely. "Ja, ik heb John voor de match nog even gebeld en hij vertelde me meteen dat hij vorig jaar had moeten winnen. Hij heeft me weinig tips kunnen geven, maar was ervan overtuigd dat ik de match wel zou kunnen winnen." Maar zo gemakkelijk zou dat niet worden: Rebel Century is het afgelopen jaar flink verbeterd, de nieuwe versie van het programma won afgelopen oktober samen met Chess Tiger het Open Nederlands Kampioenschap in Leiden. In de laatste Zweedse ratinglijst van februari komt Century 4 binnen op de zesde plaats met een computerrating van 2675, dat zijn rond de 85 punten meer dan de vorige versie (Shredder6 voert die lijst aan met een rating van 2715) Niet alleen het programma zelf is een stuk sterker geworden, ook de hardware was weer sneller dan vorig jaar: Rebel draaide op een PC van sponsor Paradigit Computers met een Athlon XP1900+CPU (1600Mhz) en 512 MB RAM. Rebel auteur Schröder durfde niet te voorspellen wat de uitslag zou worden. Voor van Wely leek het erop dat deze match op een slecht moment kwam: tegen een computer is een moment van onoplettendheid meestal fataal en gezien de matige vorm waarin de Nederlands kampioen in Wijk aan Zee en Moskau verkeerde, leek een overwinning voor Rebel Century niets in de weg te staan.

 

Loek van Wely

Loek van Wely denkt na over een succesvolle anti-computer strategie

 

   De Tilburger had zich een weekje met het programma beziggehouden om de sterke en zwakke punten van het programma te ontdekken. Van Wely: "Tussen Moskau en Maastricht had ik een week de tijd. Ik ben niet zo als Kramnik die maanden van tevoren die engine wil hebben en zoveel tijd nodig heeft. Ik heb vooral een algemene anti-computerstrategie ontwikkeld." Ik heb ongeveer 100 openingen geprobeerd en soms een aantal zetten doorgespeeld. Dat was het wel zo´n beetje en dat was ook genoeg."

 

Internetsport

 

   In Maastricht werd weer eens duidelijk dat schaken een internetsport is geworden. In het "Centre Ceramique" waren nauwelijks bezoekers aanwezig, maar de live-uitzending op het internet op de fraaie website www.chessevents.nl trok in de matchweek van 19 tot 22 februari rond de 10.000 bezoekers vanuit de hele wereld, die de live-analyses van Jan van Reek zeer waardeerden. Op het ICC werden de partijen dagelijks door rond 300 schaakliefhebbers gevolgd. En de kijkers kregen waar voor hun geld: alle partijen eindigden in een beslissing, opvallend daarbij was dat alle partijen met wit werden gewonnen. De eerste partij was meteen de langste van de match.

 










RebelCentury(C) - van Wely(GM) [C10]
Matchpartij 1 19.02.2002

 

1.e4 e6 2.d4 d5 3.Nc3 a6 4.Bd3 Nf6 5.Nf3 Be7 6.0-0 c6 7.Re1 b5 8.Ne5 Bb7 9.Qf3 0-0 10.exd5 cxd5 11.Qh3 Nc6 12.Bg5 g6 13.Bh6 Zwart moet een kwaliteit geven 13...Nxd4 (13...Re8? 14.Nxf7! Kxf7 15.Qxe6# ) 14.Bxf8 Bxf8 15.a4 [15.Rad1 ] 15...b4 16.Ne2 Nxe2+ 17.Rxe2 Ne4 18.Rd1 Qc7 19.Bxe4 dxe4 20.Ng4 Bg7 21.Red2 Bd5 22.Ne3 Bc6 23.Qh4 Bxb2 24.Rd8+ Rxd8 25.Rxd8+ Kg7 26.Ng4 Qf4 27.Rg8+ Kxg8 28.Nh6+ Qxh6 29.Qxh6 Bxa4 30.Qf4 Bxc2 31.Qb8+ Kg7 32.Qxb4 Na wilde verwikkelingen bood Schröder hier remise aan. Van Wely wilde echter nog wel even doorgaan. Rebel vond de stelling weliswaar beter voor wit (tussen de +0.50 en +1.00), maar als zwart niets doet is het onmogelijk de zwarte vesting te kraken. De volgende 60 zetten kunnen we overslaan, van Wely gaat aan de wandel met zijn koning en maakt dan na bijna 7 uur spelen een fout. 32...Bf6 33.Qd6 Bd3 34.f3 h5 35.Kf2 a5 36.Qd7 a4 37.Qxa4 exf3 38.gxf3 g5 39.Qb4 Bf5 40.Kg2 g4 41.f4 h4 42.Kf2 h3 43.Ke2 Kg6 44.Qf8 Bg7 45.Qd8 Bf6 46.Qg8+ Bg7 47.Ke3 Kf6 48.Qd8+ Kg6 49.Kf2 Bf6 50.Qg8+ Bg7 51.Kg3 Kf6 52.Kh4 Kg6 53.Qc8 e5 54.Qc6+ Bf6+ 55.Kg3 exf4+ 56.Kxf4 Be6 57.Qe4+ Kh6 58.Qd3 Bg5+ 59.Ke5 Kg7 60.Qe4 Bd8 61.Kd6 Bf6 62.Kc7 Kh6 63.Kc6 Kg5 64.Kd6 Bf5 65.Qc6 Be6 66.Qc2 Bf5 67.Qe2 Kg6 68.Kc5 Bg7 69.Qa6+ Be6 70.Qd6 Bb2 71.Kc6 Bg7 72.Kc7 Kf5 73.Qd3+ Kf4 74.Qd2+ Kf3 75.Kd6 Bf8+ 76.Kc6 Be7 77.Qd3+ Kg2 78.Qg3+ Kf1 79.Kb6 Bf8 80.Qc3 Kg2 81.Qd2+ Kg1 82.Qf4 Be7 83.Qg3+ Kf1 84.Kc6 Bf8 85.Qf4+ Kg2 86.Kb5 Kg1 87.Qe5 Kg2 88.Qg3+ Kf1 89.Qc7 Bh6 90.Qc3 Ke2 91.Qc2+ Bd2 92.Kc6 Ke1 93.Qd3 Bh6 94.Kc5 Kf2 95.Qg3+ Ke2 96.Kd4 Bg7+ 97.Ke4 Bh6 98.Qe5 Bd2? 98...Bf8 99.Kd4+ Kf1 100.Kd3 Kf2 101.Qf6+ Kg2 102.Qb2+ Kg1 kan wit niet meer winnen. Bovendien zou zwart op de 106e zet remise kunnen claimen (vijftig zetten regel) 99.Kd4+ Kf1 100.Kd3 Bh6 101.Qf6+ Kg2 102.Qxh6 Kxh2 103.Qd2+ Kg1 104.Ke3 g3 105.Kf3 1-0

 

Post Mortem

Jan van Reek: "Het was onverstandig dat je in een praktisch gelijk eindspel door bent blijven spelen tegen de computer, die in dat soort stellingen bijna geen fouten meer maakt.

Loek van Wely: Nou, dat is moeilijk te zeggen. Ik heb gedacht dat mijn vrijpionnen zo sterk zouden worden, dat ik met ondersteuning van mijn lopers de partij nog zou gaan winnen. Ik had helaas niet meer zoveel tijd en het is moeilijk om zo lang nauwkeurig te blijven spelen. Ik dacht zelfs dat ik nog remisekansen had toen ik de loper verloor.

Ed Schröder: Heeft Rebel in deze partij nog onverwachte zetten gedaan, zetten die je verbaasd hebben?

Van Wely: Ik vond het opvallend dat Rebel dat eindspel van dame tegen twee lopers inging.

Schröder: Dat ligt aan de overwaardering van de dame. Hij realiseert zich niet hoe sterk de lopers in dit specifieke eindspel zijn.

 

   Loek van Wely moest dus al op de tweede dag proberen terug te slaan en liet een perfect staaltje anti-computerschaak zien.

 










Van Wely(GM) - RebelCentury(C) [A45]
Matchpartij 2 20.02.2002

 

1.d4 Nf6 2.c3 e6 3.Bg5 h6 4.Bh4 b6 5.Nd2 Bb7 6.e3 Be7 7.Ngf3 c5 8.Bd3 0-0 9.Qe2 d5 10.Ne5 Nc6 11.f4 Ne4 12.Bg3 Een "casinozet", aldus van Wely. "Ik wist dat de computer de verleiding niet zou kunnen weerstaan hier de loper te nemen. Tegen een mens zou ik nooit 12. Lg3 hebben gespeeld." 12...Nxg3 13.hxg3 Rc8? Maar pas dit is de beslissende fout. Na  13...Nxe5 14.dxe5 is er weinig aan de hand. Rebel dacht een kwartiertje over 13...Pxe5 na, maar besloot op het laatste moment tot de tekstzet. 14.Ndf3 Bd6 15.g4 f6 16.Ng6 Rf7 17.g5 Rcc7 18.gxh6 gxh6 19.Rxh6 Rh7 20.Rxh7 Rxh7 21.0-0-0 c4 22.Bc2 Qe8 23.g4 Nog erger is 23.e4! Qxg6 24.e5 23...Rh6 24.Nfh4 Rh7 25.Qg2 Nd8 26.Rh1 b5 27.Nf3 Rxh1+ 28.Qxh1 Nf7 29.Qh5 Qd7 30.Ngh4 Nh8 31.g5 f5 32.Ne5 Bxe5 33.dxe5 Bc8 34.Nf3 Qf7 35.Qh6 Qg6 36.Qxg6+ Nxg6 37.Nd4 Bd7 38.b3 Kg7 39.Bd1 Ne7 40.Kb2 Kg6 41.Be2 Nc8 42.a4 a6 43.axb5 axb5 44.Ka3 Ne7 45.Kb4 Nc6+ 46.Nxc6 Bxc6 47.Kc5 Be8 48.b4 White wins 1-0

 

Post Mortem

Van Reem: Was je na de nederlaag in de eerste partij extra geladen voor deze partij?

Van Wely: Nee. Ik was gewoon benieuwd of ik mijn stelling kon krijgen. Als ik mijn anti-computerspel kan spelen heb ik een makkelijke middag.

Van Reem: Dus dit was een makkelijke partij voor je.

Van Wely: Ja, dat was een rustig dagje.

Van Reem: Je noemde Lg3 een casinozet, die je nooit tegen een mens zou spelen?

Van Wely: Ja, dat was een lokkertje, een fantastische zet. Kijk, het mooie van die zet is dat ik niet kan verliezen als hij niet slaat, en als hij wel slaat...dat hebben we gezien. Het was een zeer weloverwogen keuze. Tegen een mens zou ik die zet inderdaad niet gespeeld hebben.

Schröder: Heel typisch in de verliespartijen van Rebel dat het programma pas op het allerlaatste moment de cruciale zet wisselde. In plaats van Pxe5 kwam dus Pxg3. Maar na Pxg3 en dan meteen Pxe5 is er weinig aan de hand voor zwart.

 

Maastricht 2002

Ed Schröder won twee keer met wit, hier zien we de opening van de derde partij

 

   Zoals van Wely reeds vertelde was dit een gemakkelijke dag voor wit. Het grote voordeel was in elk geval dat we deze keer op tijd konden gaan eten. De volgende dag tijdens het interview vertelde Ed Schröder dat hij niet blij was met het spel van zijn programma in de tweede partij en erg tegen de derde partij opzag. Met knikkende knieën vertrok Ed richting Centre Ceramique voor de derde krachtmeting. Rebel speelde echter een fantastische partij, volgens commentator Jan van Reek de beste partij van een computerprogramma ooit tegen een mens gespeeld.

 










RebelCentury(C) - van Wely(GM) [C04]
Matchpartij 2 21.02.2002

 

1.e4 e6 2.d4 d5 3.Nd2 Nc6 4.Ngf3 Nf6 5.e5 Nd7 6.Nb3 Be7 7.Bb5 Ncb8 8.0-0 b6 9.Qe2 a5 10.Be3 Ba6 11.a4 c6 12.Bxa6 Nxa6 13.Rfc1! Een hele goede zet, wit neemt het initiatief op de damevleugel. 13...0-0 14.c4 dxc4 15.Rxc4 Ndb8 16.Nbd2 Nb4 17.Ne4 N8a6 18.Nfd2 Nc7 19.Qg4 Rebel heeft de vijandelijke koning in het vizier. Over de volgende zetten Ta3, Lg5 en Th3 was Ed Schröder zeer te spreken. "Er zullen maar weinig programma´s zijn die zulke zetten spelen", glunderde de programmeur achteraf. 19...Kh8 20.Ra3 Nbd5 21.Bg5 f6 22.exf6 gxf6 23.Rh3 Qe8 24.Qh4 Rf7 25.Bh6 b5 26.axb5 cxb5 27.Rc1 a4 28.Rg3 a3 29.bxa3 Rxa3 30.Nf3 b4? Anti grootmeester schaak! Nu valt de computer aan, en de mens probeert wat te rommelen op de damevleugel. Van Wely onderschatte waarschijnlijk de aanval van de computer. 31.Qh5! Rxf3 ( Er dreigde 32. Pe5 met winst) 32.gxf3 Bf8 33.Kh1 Re7 34.Rcg1 White wins 1-0

 

Post Mortem

van Wely: Nou, ik moet zeggen dat de computer een hoop hele goede zetten achter elkaar deed. Na een zet of tien dacht ik dat het wel goed zat met mijn structuur, maar hij ging heel snel Tfc1 en pats, c4 spelen. Dat was al een tegenvaller. Daarna speelde hij zijn paarden op en de dame kwam op g4 terecht, dat was nog een tegenvaller. Op een gegeven moment kwam de aanval in de horizon terecht en dat moet ik zien te vermijden.

Schröder: En wat dacht je van zetten als Ta3 en Th3!

Van Reem: Je was dus wel onder de indruk van het spel van Rebel in deze partij?

Van Wely: Jazeker. Ik denk dat er in de computerschaakwereld met afgunst naar deze partij gekeken zal worden.

Van Reek: Het is de eerste echte klassieke winstpartij van een computer tegen een topgrootmeester.

Schröder: Het is de omgekeerde wereld. Altijd valt de mens op de koningsvleugel aan en maakt de aanval ook vaak af. Soms zetten de computers ook wel een koningsaanval in, maar die loopt dan vaak dood.

 

Maastricht 2002

Na de tweede partij analyseert Ed enkele varianten

 

   Commentaar op het ICC: "Van Wely speelde als een idioot in deze partij". Na deze prachtige overwinning was het duidelijk dat Rebel opnieuw geen match tegen een mens zou gaan verliezen. Na zeges tegen Joesoepov in 1997, Anand in 1998 en van der Wiel in 2001 volgde dus minstens een gelijkspel in 2002 tegen van Wely. Maar in de laatste partij had Loek wit en dat bleek in deze match een machtig wapen.

 










Van Wely(GM) - RebelCentury(C) [A36]
Matchpartij 4 22.02.2002

 

1.c4 c5 2.Nc3 Nc6 3.g3 g6 4.Bg2 Bg7 5.a3 Nf6 6.Rb1 a5 7.e3 d6 8.Nge2 Bf5 9.d3 Ne5 10.e4 Bg4 11.h3 Bf3 12.0-0 Bxg2 13.Kxg2 0-0 14.g4 e6 15.Ng3 Ne8 16.f4 Nc6 17.f5 Qh4 18.Be3 Be5 19.Nce2 exf5 20.exf5 Ng7 21.Ne4 Qd8 22.f6 Langzaam maar zeker wordt zwart op de koningsvleugel overspeeld. Computers zijn echter taaie verdedigers. 22...Ne6 23.N2c3 Re8 24.Qd2 Kh8 25.b3 Rb8 26.Bg1 Rg8 27.a4 g5 28.Be3 Nb4 29.Nd5 Nxd5 30.cxd5 Nf4+ 31.Bxf4 Bxf4 32.Rxf4 gxf4 33.Qxf4 b6 34.Qxd6 Qxd6 35.Nxd6 Rgf8 36.Ne4 Wit behoudt ten koste van een kwaliteit het initiatief. Rebel kiest de verkeerde strategie, hij haalt een onbeduidende pion op h3 op en zet zijn stukken verkeerd neer. De techniek van van Wely is een lust voor het (menselijke) oog. 36...Rbe8 37.Kf3 Re5 38.Nc3 Rfe8 39.Kf4 Re3 40.Rd1 Rxh3 41.Ne4 Rh2 42.d4 cxd4 43.d6 Rd8 44.Rxd4 Rc2 45.Rc4! Daar dacht Loek nog lang over na, maar het blijkt de winnende zet te zijn. 45...Rxc4 46.bxc4 Kg8 47.Ke5 Kf8 48.c5 bxc5 49.Nxc5 Ke8 50.Kd5 Rb8 51.d7+ Kd8 52.Kc6 Rb2 53.Nb7+ Rxb7 54.Kxb7 Kxd7 55.Kb6 1-0 voor van Wely (En 4-0 voor wit).

 

Post Mortem

Van Reem: Is het een groot voordeel met wit te spelen? In deze match leek het er wel op!

Van Wely: Het centrum is heel belangrijk. Degene die als eerste een zet in het centrum doet, kan de structuur bepalen. Met wit kun je wat dominanter ageren. Je kunt met zwart wel proberen de computer te lokken.

Van Reem: Je hebt weer een rustige stelling in de laatste partij gekregen.

Van Wely: Het was wel grappig dat ik in Wijk aan Zee na de partij tegen Lautier die snel remise liep, deze opening met Seirawan heb bekeken en uitvoerig heb geanalyseerd. Ik was wel erg blij dat Rebel d6 speelde in de laatste partij, want na e6 en d5 krijg je een heel andere spanning in het centrum die ik niet zo plezierig zou hebben gevonden.

Van Reek: Volgens mij was 9...Pe5 de eerste zet uit het boek. Rebel wilde spanning op het bord, maar door een rustige zet van Loek werd die spanning snel weer opgelost.

Schröder: Ook in deze partij wisselde Rebel op het laatste moment van mening en speelde 41..Th2. Hij had 41...Kg8 moeten spelen.

Van Wely: Maar dat heb ik allemaal uit zitten rekenen. Die stelling had ik ook wel kunnen winnen. Daarom heb ik zo lang nagedacht. In het eindspel had Rebel overigens wel wat linke zetten kunnen doen. Ik denk niet dat het nemen van de pion op h3 zo goed was.

Van Reem: Denk je dat Kramnik wat heeft kunnen leren uit deze partijen?

Van Wely: Als die match tegen Fritz doorgaat, wat ik overigens niet geloof, denk ik wel dat Kramnik profijt uit deze match kan trekken.

Schröder: Hij heeft al zoveel profijt, dat is nauwelijks te toppen. Kramnik is in staat zomaar een partij te kopieren. Dat is echt niet leuk.

 

Anti-computerschaak

Van Reem: Denk je dat zulke matches in de komende jaren nog interessant blijven?

Van Wely: Nou, ik denk dat de programma´s wel een structureel probleem hebben dat niet zo snel opgelost kan worden. Een sterke speler die goed anti-computerschaak kan spelen houdt het nog wel een paar jaren vol.

Schröder: Dus het is wel een voorwaarde dat de mens anti-computerschaak speelt?

Van Wely: Jazeker. Ik vind het echter ook interessant om een computer te laten offeren op basis van hun openingsboek. Daarna moeten ze in stijl verder spelen en dat lukt vaak niet. Er zijn varianten in het Siciliaans die bv. Shirov speelt waarin een stuk geofferd wordt en dan weet de computer het vaak niet meer verder. Dat is ook een aardige kans om te winnen tegen een computer.

Van Reem: Shirov hakte Fritz er in de Chess Classic in 2000 met een paar stukoffers af.

Schröder: Ja, en Bronstein liet in de Aegon toernooien ook altijd mooie aanvalspartijen zien. Hup, Pxf7 en daar zat je dan als programmeur. Ik heb vorig jaar van der Wiel zien spelen en nu van Wely. Als ze geen anti-computerschaak spelen reden ze het niet meer, denk ik. Als ze hun eigen spel spelen krijgen ze het heel moeilijk.

 

En in 2003?

 

   Overigens werd pas laat in het jaar 2001 bekend dat deze match in Maastricht gespeeld zou worden. In juli 2001 overleed Maarten van Gils, één van de oprichters van de stichting. Na het overlijden is besloten door te gaan met de stichting, met Jos Uiterwijk als nieuwe voorzitter.

 

Van Reek: Er waren op het internet ongeveer drie keer zoveel belangstellenden als vorig jaar. Het is belangrijk korte varianten te geven bij de zetten die natuurlijk ook moeten kloppen. Als je gaar blunderen in de analyses is iedereen snel verdwenen.

Geurt Gijssen (arbiter): Je vindt het voor herhaling vatbaar?

Van Reek: Ik hoop dat het een jaarlijks evenement wordt. Financieel en organisatorisch liep het dit jaar al veel beter.

Gijssen: Wil je dezelfde formule blijven hanteren?

Van Reek: Het is vanuit het oogpunt van artificiële intelligentie interessant als je een intelligent programma tegen een intelligente speler laat spelen. Rebel is een zeer geschikte tegenstander. Persoonlijk ben ik zeer gecharmeerd van het programma Hiarcs en dat programma zou ik graag eens in een match willen zien.

 

   Kijk voor uitvoerige analyses van Jan van Reek op de website van de stichting: www.chessevents.nl. Daar vindt u tevens een groot aantal foto´s die Coko tijdens de match heeft gemaakt. Ook op www.rebel.nl vindt u achtergrondinformatie. Ed Schröder heeft daar zelf de ondertussen klassieke derde matchpartij geanalyseerd.


terug naar Coko